عشق و محبت تنها منحصر به عشق حیوانی جنسی و حیوانی نسلی نیست بلکه نوع دیگری از عشق و جاذبه هست که در جوی بالاتر قرار دارد و اساسا از محدوده ماده و مادیات بیرون است و از غریزه ای ماوراء بقاء نسل، سرچشمه می گیرد و در حقیقت فصل ممیز جهان انسان و جهان حیوان است و آن عشق معنوی و انسانی است، عشق ورزیدن به فضائل و خوبیها و شیفتگی سجایای انسانی و جمال حقیقت. عشقهائی کز پی رنگی بود *** عشق نبود عاقبت ننگی بود زانکه عشق مردگان پاینده نیست *** چون که مرده سوی ما آینده نیست عشق زنده در روان و در بصر *** هر دو می باشد زغنچه تازه تر عشق آن زنده گزین کو باقی است*** وز شراب جانفزایت ساقی است عشق آن بگزین که جمله انبیا *** یافتند از عشق او کار و کیا
و این عشق است که در آیات بسیاری از قرآن، با واژه " محبت " و احیانا " ود " یا " مودت " از آن یاد شده است. این آیات در چند قسمت قرار گرفته اند:
1 - آیاتی که در وصف مؤمنان است و از دوستی و محبت عمیق آنان نسبت به حضرت حق، یا نسبت به مؤمنان سخن گفته است: «و الذین آمنوا اشد حبا لله؛ آنان که ایمان آورده اند در دوستی خدا سختترند» (بقره/ 165) « و الذین تبوؤا الدار و الایمان من قبلهم یحبون من هاجر الیهم و لا یجدون فی صدورهم حاجة مما اوتوا و یؤثرون علی انفسهمو لو کان بهم خصاصة؛ و کسانی (از انصار) که پیش از آنها خانه و ایمان (خویش) را آماده کردند، کسانی را که به سویشان هجرت کردند دوست دارند، و نسبت به آنچه به آنها داده شده در دل خود احساس نیاز نمی کنند و (آنها را) بر خود مقدم می دارند، هر چند خود بدان نیاز مبرمی داشته باشند» (حشر/ 9). 2- آیاتی که از دوستی حضرت حق نسبت به مؤمنان سخن می گوید: «ان الله یحب التوابین و یحب المتطهرین؛ خدا توبه کاران و پاکی طلبان را دوست دارد» (بقره/ 222). «و الله یحب المحسنین؛ خدا نیکوکاران را دوست دارد» ( بقره/ 195). «ان الله یحب المتقین؛ خداوند،پرهیزگاران رادوست دارد»آل عمران/ 76،توبه/4). «و الله یحب المطهرین؛ خدا دوست دارد پاکیزگان را »( توبه/108) «ان الله یحب المقسطین؛ خدا دوست دارد عدالت کنندگان را» ( مائده/ 42، حجرات/9، ممتحنه / 8). 3 - آیاتی که متضمن دوستیهای دو طرفی و محبتهای متبادل است: دوستی حضرت حق نسبت به مؤمنین و دوستی مؤمنان نسبت به حضرت حق و دوستی مؤمنین یکدیگر را:
«قل ان کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم الله و یغفر لکم ذنوبکم؛ بگو اگر دوست دارید خدا را، از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد و گناهانتان را برایتان ببخشاید» (آل عمران/ 31).
«فسوف یأتی الله بقوم یحبهم و یحبونه؛ خدا بیاورد قومی را که دوستشان دارد و آنها او را دوست دارند» (مائده/ 54). (محبت مؤمنان نسبت به یکدیگر).
«ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا؛ کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند، به زودی خدای رحمان برای آنان محبتی(در دل ها) قرار خواهد داد». ( مریم/ 96).
«و جعل بینکم مودة و رحمة؛ در میان شما با همسرانتان دوستی قرار داد و مهر افکند» (روم/21). و همین علاقه و محبت است که ابراهیم برای ذریه اش خواست، و پیغمبر خاتم نیز به دستور خداوند برای خویشانش طلب کرد
